Lezing in het Duits door Guido von Büren

Dinsdag 28 maart om 20.00 uur in de zaal van Partycentrum Oud Zumpelveld aan de Irmstraat 23 te Simpelveld.

Privilegesceremonie Duitse Orde

Duitse Orde

De Duitse Orde hoorde tot de ridderorden ten tijde van de kruistochten. In 1190 gesticht als hospitaalorde voor het verplegen van Duitstalige ridders en pelgrims in het Heilige Land, werd de orde al snel omgezet in een voor die tijd typische ridderorde. Al vroeg in de 13de eeuw werd in het gebied tussen Maas en Rijn land geschonken aan de Duitse Orde. De orde werd met name bekend door zijn spectaculaire daden in Pruisen waar deze in de late 13de en 14de eeuw een eigen staat kon vestigen. Het latere hertogdom Pruisen. Het meest zichtbare bewijs hiervan zijn de massieve bakstenen Ordensburgen in het huidige Polen.
Nadat de ordenstaat in de 16de eeuw voor de orde definitief verloren ging, werden de Duitse bezittingen in het Heilige Roomse Rijk des te belangrijker. Vanuit de balije Alden Biesen werden de nederzettingen van de Duitse Orde in het gebied tussen Maas en Rijn beheerd. Belangrijke onderhorige commanderijen van de balije Alden Biesen bevonden zich in Aken, Bonn, Keulen, Luik, Maastricht en Siersdorf.

Historische aanblik van de Duitse Orde commanderij Siersdorf, 1700

Duitse Orde in Bocholtz

Ook voor Bocholtz en Simpelveld was de orde van belang. Zo was de hoeve St. Gilleshof in Bocholtz eeuwenlang bezit van de Duitse Orde. Hoeve Overhuizen in Bocholtz heeft eveneens een relatie met de orde. De hoeve werd door de landcommandeur van Alden Biesen aangekocht voor een bekeerlingenstichting en dit bepaalde daarmee eeuwenlang de eigendomsverhoudingen van de hoeve.
Ook al zijn vele sporen van de activiteiten van de Duitse Orde in onze omgeving inmiddels vervaagd. Er zijn toch nog enkele belangrijke aanwijzingen en getuigenissen van de 600 jarige aanwezigheid in onze omgeving te vinden. In de lezing zullen deze aanwijzingen en getuigenissen worden opgespoord en daarnaast zal de geschiedenis van de orde worden toegelicht

Guido von Büren

De uit Jülich (Duitsland) afkomstige Guido von Büren studeerde kunstgeschiedenis, geschiedenis en architectonische geschiedenis in Aken. Hij is medewerker bij het museum Zitadelle Jülich – Stadtgeschichtliches Museum Jülich en o.a. redacteur van de „Jülicher Geschichtsblätter – Jahrbuch des Jülicher Geschichtsvereins“, voorzitter van de “Fördervereins Kommende Siersdorf” en heeft zitting in de raad van bestuur van de “Wartburg-Gesellschaft zur Erforschung von Burgen und Schlössern”. Daarnaast is Guido regelmatig curator van tentoonstellingen in museum Zitadelle Jülich maar ook voor tentoonstellingen in andere musea. Tevens publiceert Guido, waarbij het zwaartepunt voor zijn onderzoek en publicaties de architectuur van de renaissance ten noorden van de Alpen en vestingbouw in de vroeg moderne tijd zijn.

Voor leden is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van 2 euro.

Lezing door Coen van Galen

Dinsdag 31 januari om 20.00 uur
in de zaal van Partycentrum Oud Zumpelveld aan de Irmstraat 23 te Simpelveld.
Replica Sarcofaag van Simpelveld.
Nu te zien in de oude bieb aan de Wilhelminastraat in BocholtzThermenmuseum
Heerlen

Romeinse vrouwen waren veel zelfstandiger dan gedacht

Het klassieke misverstand over de Romeinse tijd is dat alleen mannen echte burgers waren en dat vrouwen een verlengstuk van hun man of vader waren. Historicus Coen van Galen maakt korte metten met dit idee. Hoewel de samenleving van het oude Rome nogal macho en vrouwonvriendelijk was, hadden veel vrouwen in de Romeinse keizertijd meer persoonlijke vrijheid dan vrouwen in westerse landen tot in de twintigste eeuw. Tijdens zijn lezing zal Van Galen laten zien dat Romeinse vrouwen een maatschappelijke rol speelden als burgers en zelfs familiehoofd konden worden. Een radicaal ander perspectief op de machtsverhoudingen in de Romeinse samenleving dan die tot op heden onder historici gangbaar is.

Romeins beeld van Livia

De familia

De basis voor de vrouwelijke zelfstandigheid ligt in de eigenzinnige Romeinse familiestructuur, de familia. Van Galen: ‘Al het bezit en beslissingsbevoegdheden verliepen via het hoofd van de familia. Dit hoofd was het de oudste familielid in de mannelijke lijn, die namens het collectief van de familie de beslissingen nam.’ Die oudste in de mannelijke lijn kon dus ook een vrouw zijn, als zij de oudste was. Omdat ze bij hun huwelijk gewoonlijk onderdeel van de familia van de man werden, maakte dit voor veel vrouwen lange tijd geen verschil. Ze kwamen daardoor juridisch gezien in de rol van de dochter van hun man en waren aan hem ondergeschikt zo lang hij leefde.

Nieuwe huwelijksvoorwaarden

In de eerste eeuw voor christus gebeurde er echter iets opvallends: huwelijken werden steeds vaker volgens nieuwe huwelijksvoorwaarden gesloten. Hierbij bleef de vrouw onderdeel van haar vaders familia. Op het moment dat haar vader overleed, werd zij een zelfstandig familiehoofd. terwijl haar man (soms) nog onmondig was en geen eigen bezit had omdat zijn vader nog leefde. Een omkering van de genderrollen, met flinke consequenties. Vrouwen gingen steeds meer ruimte voor zichzelf opeisten. Zo ook Livia, gehuwd met Augustus en prototype van de zelfstandige vrouw. Van Galen: ‘In Livia zien we mooi de ambivalentie: ze deed zich voor als een keurige huisvrouw, maar ze speelde een centrale rol in het Romeinse rijk.’ In de lezing zal in dit kader ook de ‘Dame van Simpelveld’ (Sarcofaag van Simpelveld) aan bod komen. Mogelijk ook een vrouw die aan het hoofd van een Romeinse familia heeft gestaan!

Coen van Galen

Coen van Galen (1971) volgde, naast zijn werk, een voltijdse opleiding geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen en voltooide zijn master in 2009 summa cum laude. Sinds 2010 werkt hij als docent en promovendus aan de afdeling Geschiedenis en het Institute for Gender Studies van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Voor leden is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van 2 euro.

De oorlogsgouverneur van Limburg: graaf Max d’Ansembourg

door Lou Heynens

op dinsdag 10 januari om 20.00 uur in de zaal van Partycentrum Oud Zumpelveld aan de Irmstraat 23 te Simpelveld.

De oorlogsgouverneur van Limburg: graaf Max d’Ansembourg
‘Er is geen ander zijn, dan ‘anders’ zijn

Ooit was hij een spraakmakende politicus, van zulk een roomse signatuur dat het menig kerkprelaat de adem benam, maar hij was ook NSB’er en in Nederlands zwartste jaren provinciegouverneur van Limburg, daarbij een gewiekst strateeg en een dubbelhartig antisemiet. In een stilte die beslist geen nieuwsgierigheid verdraagt, wordt hij in de kerk van Amstenrade jaarlijks herdacht: Maximiliaan graaf de Marchant et d’Ansembourg (1894-1975). Herdenkingen zoals deze zijn een aloud gebruik, en bovendien kent het koesteren van de herinnering aan een bijzondere persoonlijkheid een lange traditie. Of dit herdenken recht doet aan wat er feitelijk in een mensenleven is gebeurd, staat vaak op een andere, veelal verzwegen, bladzijde. Lezing met beeldpresentatie.

Maximiliaan graaf de Marchant et d’Ansembourg (1894-1975) uit Amstenrade was namens de NSB de commissaris van Limburg.

Graaf Max de Marchant (2^e v.r.) bij een toespraak.
Foto: NIOD.

Lou Heynens

De spreker Lou Heynens (G.M.L. Heijnens) voelt zich niet bij welke politieke stroming of spirituele beweging betrokken en is derhalve van geen partij lid of van welke belangengroep dan ook. Hij is publicist en beeldend kunstenaar, met het eeuwigdurende gevoel dat wat hij publiek maakt, nooit goed genoeg is. Publicaties o.a.: Kastelen in Zuid-Limburg. In hernieuwde glans (2005); Als de hengst glimlacht … Over adel en andere vreemde zaken (2006); Adel in ‘Limburg’ of de Limburgse adel. Geschiedenis en Repertorium (2008); Geconfisqueerd als ‘vijandelijk vermogen. Dossier Limburgse kastelen (2014); en De oorlogsgouverneur van Limburg. Maximiliaan graaf de Marchant et d’Ansembourg (2015). De kleurrijke Heynens figureerde in het NCRV-programma ‘De Stoel’ van Rik Felderhof en in de Oostenrijks-Poolse productie ‘Die Polnische Habsburger’. Hij is lid van het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap.

Voor leden is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van 2 euro.

Lezing over de -religieuze- vriendinnen van Clara Fey

door Ine Scholl

op dinsdag 22 november om 20.00 uur
in de zaal van Partycentrum Oud Zumpelveld aan de Irmstraat 23 te Simpelveld.

Clara Fey woonde vanaf 1878 in Simpelveld en stichtte hier het Loreto-klooster. Ze groeide op in Aken in een spannende tijd. Binnen het katholieke geloof was een grote ontwikkeling gaande. De Duitse biedermeiercultuur werd gevolgd door de tijd van het Realisme, de industrialisatie van Europa, van Aken was in volle gang.

In deze periode groeide Clara Fey op en stichtte ze haar klooster in Burtscheid. Haar ideeën en visie op geloof, op cultuur en op haar levensdoel werden door de bovengenoemde ontwikkelingen beïnvloed. Clara Fey stond daarin niet alleen. Haar vriendinnen Franzisca Schervier en Pauline von Mallinckrodt hadden dezelfde achtergrond als zij en maakten gelijksoortige keuzes in het leven. Alle drie nemen ze een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de welzijnszorg in Duitsland.

Tijdens de lezing worden de bijzondere levens van deze vrouwen besproken: de invloed van Luise Hensel, de ontwikkeling van kerkelijke orden in de zorg voor ouderen, kinderen en gehandicapten.
Daarnaast komt de geschiedenis van Aken in de negentiende eeuw aan bod. In deze eeuw verandert de stad grondig. In 1803 zijn de verschillende wijken van Aken nog van elkaar gescheiden door weiden en akkers. Tijdens het leven van Clara Fey wordt Aken een industriestad en krijgt het met de internationale spoorlijnverbindingen contacten in heel Europa.

Ine Scholl
Spreekster is Ine Scholl. Zij is reeds vele jaren actief lid van de Heemkundevereniging De Bongard, waarvan vele jaren in het bestuur. Vanuit de sectie archeologie heeft ze meegewerkt aan opgravingen en enkele tentoonstellingen georganiseerd. Verder is zij ook lid van de museumgroep.

Voor leden is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van 2 euro.

Vakwerkbouw in zuidelijk Limburg, de afgelopen 600 jaar

door Coen Eggen

op dinsdag 18 oktober om 20.00 uur
in de zaal van Partycentrum Oud Zumpelveld aan de Irmstraat 23 te Simpelveld.

Dat Zuid-Limburg alles behalve dat half-buitenlandse uitstulpsel is van Nederland mag inmiddels bekend zijn. In tegendeel, het is al sinds mensenheugenis onderdeel van een veel groter cultuurlandschap. Het zal dan ook niemand verbazen dat er tal van relaties over de huidige landsgrenzen heen bestaan, en bestonden. Aan de hand van vakwerkbouw laat zich dat perfect illustreren.

Vaklieden van elders werkten hier, timmerlieden van hier leerden hun vak elders, opdrachtgevers en bouwers namen hun eigen mensen mee, en daar doorheen speelt dan ook nog een grote verwantschap taal en gebruiken. Dat heeft alles bij elkaar boeiende constructies opgeleverd, waarbij nauwelijks sprake is van een vakwerktraditie voor ons eigen kleine gebiedje. Het blijkt ook uit de vele teksten op balken.
En zo is er veel meer dat de aandacht verdient, en ook krijgt. Want wat te denken van het gegeven dat vakwerkgebouwen roerend goed waren, en daadwerkelijk meegenomen werden bij een verhuizing?!

Na 500 jaar bouwen, zoals het gedocumenteerd is in het boek, volgde er een eeuw van herwaardering en restauratie. Voor we bij het ‘nu’ zijn aangeland is er na de laatste wereldoorlog echter wezenloos veel gesloopt, en wat er nog stond is in veel gevallen alsnog verminkt, vaak door al dan niet goedbedoelde restauraties. Ook dat kritische geluid verdient aandacht, opdat we met de laatste paar nog te restaureren panden zeer zorgvuldig omgaan.

En wat let ons vervolgens om nieuw te gaan bouwen volgens deze oeroude methode? Geen historiserende gebouwen, maar goede hedendaagse. Bouwen met materialen uit de streek!

Coen Eggen
Spreker Coen Eggen is de vakwerkdeskundige bij uitstek. Hij heeft de afgelopen veertig jaar intensief veldwerk gedaan in Limburg en nabije omgeving. Dit jaar publiceerde hij Vakwerkbouw, 600 jaar bouwen met hout en leem in Zuid-Limburg en omstreken. Met veel voorbeelden en meer dan 700 illustraties laat hij zien welke gebouwsoorten en invloeden in Zuid-Limburg voorkomen. Zowel op hoofdlijnen als in detail werkt hij alles uit en biedt zo een diepgaand inzicht in een bouwmethode die eeuwenlang de norm was.

Voor leden is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van 2 euro.

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren